Hai cousas que convén repetir unha e outra vez. A imaxe de Galiza como un pobo que non se mobiliza, que asiste como espectador ás transformacións, case sempre a pior, da súa contorna e á rapina dos seus recursos e forza de traballo, a imaxe da Galiza submisa e atrasada no plano político — esa imaxe é un mito. Ten todas as características do mito, no sentido de relato tradicional para explicar un fenómeno reproducindo a ideoloxía dominante. Non só é un mito en si, xa que logo; é un mito politicamente orientado, que deixa beneficios a quen o promove desde o centro xeográfico e político do Estado español, e lamina, á medida que se vai estendendo e interiorizando, a nosa propia forza política. Nun escenario de intereses antagónicos Galiza/España, isto non é unha casualidade.
Cando nos fan crer que debemos coaligarnos — xa non entremos a valorar se coaligar significa subordinarse — coas forzas estatais para reformar o que sabemos que é irreformábel por méritos propios, non só nos están a furtar a única saída posíbel á nosa situación, que é a saída da independencia e da verdadeira soberanía nacional, dirixindo os focos de maneira deliberada cara unha vía morta que nos manteña ocupados e atados á roda desa apisonadora que é o Estado español. Por riba de todo, o que nos están a dicir — o que pretenden que asumamos, recorrendo a paralelismos falaces que inclúen sen o menor pudor as figuras de Castelao ou de Bóveda — é que por nós mesmos non somos quen. Que as nosas forzas e estratexias son insuficientes. Que non o imos conseguir. Tamén cando nos din aquilo de que “o pobo non está preparado” ou que “non se dan as condicións materiais” se enxerga a mesma falta de estratexia para superar o marco que fomos herdando — por decisión doutros — e que, á menor posibilidade, en calquera texto asemblear ou congresual, dicimos que debemos superar. O mito do pobo apoucado e acomplexado é un mito poliédrico.
Pero poderíamos facer un exercicio de memoria e tentar encontrar para que é, exactamente, que o noso pobo non está preparado ou é incapaz por si mesmo. Poderíamos facer ese exercicio de nos mergullar na historia nacional — esa que non ensinan nas escolas, por se acaso — para comprobar se é certo que somos un pobo de espectadoras e espectadores impasíbeis ou que só sabe encoller os ombros. Non fai falta ir moito atrás. A chamada revolución galega de 1846 serve perfectamente como punto de partida. Recuperar a integridade territorial do país, que España desintegrara en 1833, e cuestionar o goberno conservador do Partido Moderado, así como a negativa doutras zonas do Estado a se uniren ao levante levou á conformación da Xunta Superior do Goberno de Galiza, que supuña un contrapeso claro ao poder centralista, e que asumiu, cunha claridade que hoxe debería facer enrubecer moitos rostros no país, a caracterización de Galiza como “colonia da Corte”. Aquela revolución non conseguiu os seus obxectivos, é certo, e nin tan sequera pode ser considerada unha revolución da nación stricto sensu, aínda que funcionase como un xermolo cargado de futuro. Pero se para algo serve é para comezar a demostrar a falta de realidade do mito.
A proclamación, en 1931, da República Galega — con compoñentes obreiristas ligadas ao ferrocarril en Ourense — ten o mesmo valor. Non se sobrepuxo e resultou máis efémera do que gostaríamos. Mais non é, en ningún caso, exemplo dun pobo submiso e de mans atadas. Antes ao contrario, desde a década de 1930 a historia de Galiza está inzada de episodios de insubordinación e dignidade. As loitas obreiras durante a II República española, o referendo do avanzado estatuto de autonomía de 1936, a guerrilla que non se rendeu ao fascismo e o Consello da Galiza no exilio, os episodios obreiros do ano 1972 e a criazón de estruturas políticas propias que uniron a loita nacional e a social de maneira indisolúbel cando desde España se apostaba por meter o lixo debaixo das alfombras e disimular — criando o outro famoso mito, o da “transición” — son exemplos que ligan de maneira directa coas loitas nas Encrobas e en Xove, contra a explotación temeraria e o colonialismo español. Mais tamén ligan cos masivos protestos polo Prestige e cos millares de conflitos máis locais — menos espectaculares no plano mediático — que se reproducen cada día nos barrios (como o de Coia co barco de Alfageme, Corcoesto contra a mina e o Irixo contra a incineradora) e nas empresas, co noso país a liderar, xunto con Euskal Herria, todo os indicadores anuais de conflitividade laboral e social. Nada disto, evidentemente, dá a razón a ese mito da Galiza inmóbil e muda. As traballadoras e traballadores de Pescanova, de Servicarne, da estiba, do grupo Deus, do 112, do telemarketing; do transporte de SOGAMA, do metal,.. e tantas outras; a mocidade organizada contra a LOMCE e o decreto do 3+2, as asociacións veciñais e culturais que se negan a ver como esmorece a nosa cultura e é substituída por touradas e produtos prefabricados tampouco casan ben con esa idea.
Aínda así, o proxecto político español, a través do Estado e sobre todo, a través dunha Xunta lobotomizada polo PP,investe millóns en recursos para sementar resignación e estender o mito, como se fose unha especie de antídoto contra esa mobilización constante. Ás veces esa sementeira adopta fórmulas tan burdas que resulta contraproducente. Aquilo de ser galego no sentido pexorativo do termo, aquilo outro da definición de galego pola academia española como “tonto, falto de entendimiento” ou a avalancha de insultos contra galegas e galegos nas redes sociais despois da última vitoria eleitoral do PP son saídas de ton que nos indignan, mais que a miúdo non nos deixan ver a corrente subterránea pola que ese proceso de desprestixio e homoxenización é levado a cabo. O suceso do proxecto uniformizador e capitalista español constrúese mellor ás caladas, sen toda esa publicidade, e a través das pequenas cousas — ou de cousas terríbeis asumidas como normais. Por certo, da mesma maneira que se constrúe o suceso do capitalismo: aparentando que se impón de maneira natural, que os poderes económicos non investen millóns en conservar o monopolio da violencia ou en lanzar guerras imperialistas para facelo prevalecer.
Podemos concluír, sen sermos demasiad o imaxinati vos, que este mito non só é falso, senón que tamén serve de ferramenta para impor de maneira aparentemente lóxica a hexemonía española. Tampouco isto é por casualidade , se observarmos o papel neocolonial que ese capitalismo ten reservado para nós: produtores de enerxía que pode ser comprada a prezo de saldo, e de materia s primas que son extraídas para a súa transformación e comercialización fóra do noso país, e que deixan o seu lucro e os seus impostos tamén fóra, no paraíso fiscal madrileño.
Contra esa corrente subterránea é contra a que cómpre dirixir os esforzos de insubmisión que, por outra parte, xa estamos a facer colectivamente, desde os barrios e as aldeas até as seccións sindicais da CIG nas empresas e nos programas políticos. Cómpre, urxentemente, dar a toda esa inmensa mobilización social — que moitas veces se esgota no máis inmediato — unha verdadeira dirección emancipadora capaz de pasar de cada caso concreto (do ERE concreto, da miseria dos salarios concretos, da parálise do convenio colectivo concreto, da desfeita ambiental concreta, da persecución policial concreta) a unha visión máis global. Unir loitas diversas é un prerrequisito de calquera movemento social con verdadeiras capacidades revolucionarias. Pero é, ao mesmo tempo, a fórmula que permite ordenar os millares de insubordinacións diarias en forma dun obxectivo colectivo e partillábel, multiplicando os resultados. Sabemos que, sen organización, as ideas perden axiña o seu primeiro impulso e o seu valor revolucionario. Por iso a organización — que é o oposto político do mito da Galiza que non ve, que non oe e que cala — é o cerne de todo.
Hai, ademais, unha cuestión sobre a que nós, persoas políticas na situación concreta do noso país colonizado, debemos reflexionar. Dixemos por activa e por pasiva que a loita social e a loita nacional son a cara e a coroa dunha mesma moeda. Dixémolo cando desde o proxecto hexemonizador español se nos dixo, con voz amábel e un rosto renovado, que deixásemos por un tempo á marxe as nosas reivindicacións de independencia e soberanía, porque o importante era a loita social contra o Partido Popular e a casta, contra a troika e contra os homes de negro. Dixémolo porque desde España se pretendía que renunciásemos á metade do noso discurso político, e negámonos a facelo, argumentando que nas nacións colonizadas non pode haber avance social sen avance nacional. Pois ben, agora, coa vista posta no primeiro de maio e tamén no cada vez máis próximo congreso do noso sindicato nacional de clase, debemos interiorizar que non pode haber soberanía sen clase traballadora, e que é a esta que corresponde liderar o proceso de emancipación en todas as frentes. Só o lograremos se asumimos isto e conseguimos, en consecuencia, que a loita obreira e o seu dinamismo social impregnen e formen a columna vertebral na que asente toda a axenda do movemento político soberanista. De outra forma, será menos doloroso estar mudos, xordos e cegos.
