Nós somos partidarios —e así o practicamos— de que a clase traballadora galega sexa a protagonista principal do movemento sindical
Co tempo decatámonos de que, sendo parte do movemento socio-político nacionalista, o proxecto CIG ten un valor en si mesmo
Sempre dentro das coordenadas ideolóxicas do independentismo e do comunismo, a vida política Ramiro Oubiña acompañou toda a historia recente da esquerda patriótica galega, desde a transición até hoxe. Participa e convértese nun dos dirixentes de ERGA (Estudantes Revolucionarios Galegos) e, posteriormente, da INTG, até a actualidade na Executiva da CIG — organización que axudou a fundar en 1994 e onde é o actual secretario confederal de finanzas. Foi ademais unha das caras da coordenadora de Nunca Máis. Ás portas do 7º Congreso, no que abandonará a Executiva Confederal, falamos con el sobre as orixes dese sindicalismo que naceu nos anos 70 e que se converteu en maioritario e sobre os importantes retos de futuro na nova etapa que se abre.
Nos anos 70 érguese da nada un sindicalismo que a día de hoxe se tornou maioritario no noso país. Como foi este proceso?
Todo isto nace arredor do ano 72, que é cando se dan as grandes mobilizacións de Ferrol e Vigo e cando comezan a organizarse determinados colectivos obreiros con compoñente nacionalista, aínda moi heteroxéneros, pero que xa van adquirir certa presenza. Nos últimos anos da vida de Franco e co inicio da transición, no escenario das grandes loitas sociais para unha mudanza real de réxime, o soberanismo galego aposta claramente por crear unha ferramenta sindical, porque xa son os propios traballadores os que están a organizarse no marco das empresas, revelando a demanda real. Isto todo tamén se viu acelerado polo que foron os grandes pactos sindicais e políticos da Moncloa, cos que se vai vislumbrar con toda claridade cal quer ser o modelo do sindicalismo español: paz na rúa, recorte de salarios, desmobilización xeral — todo adornado, como sempre, coa ameaza dun novo golpe de Estado, da crise económica, etc. De maneira que se pode dicir que é realmente nese momento cando o sindicalismo nacionalista comeza a se estruturar con forza, con cada vez máis presenza non só nas empresas, senón tamén nos conflitos, nas asembleas e en todo canto se mova no país.
De modo que, por unha parte, estaba o modelo dos pactos da Moncloa e por outro o do sindicalismo galego. Cales eran as diferenzas?
Nós sempre definimos o sindicalismo nacionalista como un movemento socio-político. Penso, de feito, que non se pode concibir a CIG como un sindicato abstracto. É evidente que facemos parte do movemento nacionalista e de todo o que se move a favor de conquistar a soberanía política e isto é xa unha diferenza fundamental. Pero, ademais, nós temos claro que sindicalismo de clase e nacionalismo son cuestións que se desenvolven de maneira unitaria, que non son elementos separábeis. Dito de outro modo, a clase obreira non apareceu, como se di, para padecer o castigo divino de sofrer eternamente. A nosa clase ten que atopar e desenvolver fórmulas de organización social onde os traballadores sexamos protagonistas e non só sufridores. Isto só cabe desde unha óptica de clase, pero tamén desde unha óptica nacional, porque un país que non ten soberanía é incapaz de liberar a súa clase traballadora. Para nós, estes dous elementos sempre foron unidos, e isto é unha diferenza absoluta co modelo que representan CCOO e UGT.
Nós somos partidarios—e así o practicamos— de que a clase traballadora galega sexa a protagonista principal do movemento sindical. E se isto é así, só pode acabar derivando en conflitos de clase, por unha parte, e en autoorganización, por outra. Por que? Porque é no conflito onde o traballador e a traballadora se decatan de que a unidade en base a unha organización é o único que, ao final, lles pode ofrecer avances significativos.
Voltemos á cuestión do proceso político e da soberanía: nun país coa composición social particular que ten Galiza, cal é o papel que xoga o sindicalismo nacionalista?
A CIG fai parte, como dicía, do movemento político soberanista, entendendo este non como expresión organizada, senón como definición política. O seu papel é trasladar as alternativas do soberanismo político que xa están no seu interior ao marco do traballo. Está claro que isto é un papel fundamental, porque, ademais, sabemos que se non se traballa a cotío en presentar este tipo de alternativas, o perigo do desfase político se dispara. Só hai que dar un repaso ao que está a pasar hoxe no mundo: de onde tiran os votos as opcións de extrema dereita?—estou a pensar nas periferias das grandes cidades. É evidente que iso, na medida en que fagamos parte dun movemento socio-político, é practicamente imposíbel que se poida dar. Pero insisto: é fundamental que a clase obreira non se limite a acompañar esa vía, senón que cómpre que sexa a axente protagonista. Penso que a CIG é, hoxe, quen cubre de maneira mais clara ese papel, sen chegar a entrar no espazo partidario, como é normal, pero si dentro dese movemento máis amplo.
Abundando na relación co proceso político, cal debe ser a relación co resto de organizacións sociais?
Co tempo decatámonos de que, sendo parte do movemento socio-político nacionalista, o proxecto CIG ten un valor en si mesmo, unha substancia propia. É verdade que está, de algún xeito, ao servizo do movemento político do nacionalismo, pero ese movemento é plural e non se limita apenas a unha ou dúas opcións partidarias, senón que se conforma cun conxunto moito mais heteroxéneo. Por iso a CIG non pode estar ao servizo dunha opción partidaria. Se non articulásemos marcos para solventar esa relación coas organizacións partidarias—que loxicamente existe dentro dese movemento máis amplo — estaríamos a sofrer graves problemas. Cometéronse erros neste aspecto, insisto, pero tamén é certo que se foi aprendendo deles e a situación está hoxe clarificada.
O mesmo pasa a respecto doutros movementos sociais. A CIG ten claro que o soberanismo galego é o que debe estruturar a sociedade galega. Pero, para facelo, a sociedade galega debe ter marcos de autoorganización para atender calquera tipo de necesidade. Polo tanto, para nós é fundamental que existan eses colectivos e que xeren a expresión de centos de galegos e galegas a traballar polo país—desde os sindicatos agrarios, desde o ecoloxismo, desde a solidariedade internacionalista, desde as organizacións xuvenís e estudantis, etc. O único condicionante que nós colocamos é o da autoorganización, porque é así como se expresa a centralidade no país.
En todo caso, como parte do movemento soberanista galego, o sindicalismo non ficou á marxe das convulsións nin das tensións dos últimos anos. Aínda así, a CIG pasa por ser a organización máis plural do campo nacionalista. En que medida afectou isto ao proxecto?
Nos últimos anos, a proba de lume para o sindicalismo galego produciuse cando o nacionalismo comparte goberno na Xunta de Galiza co PSOE. Como dicía antes, ao decatarse de que era un valor en si mesma, a CIG entendeu perfectamente a necesidade de defender a independencia do seu proxecto. Fomos capaces de continuar a exercer o noso modelo sindical sen que ninguén nos poida tachar de ser agresivos ou quintacolumnistas co nacionalismo no goberno, e ao mesmo tempo mantendo os nosos principios de mobilización, anti-pacto social, etc. E fomos capaces de xestionalo en base ao que comentaba anteriormente: dar valor ao propio proxecto e, ao mesmo tempo, ser conscientes de que, mesmo que goberne unha ou máis forzas políticas “amigas”, iso non nos debe levar a mudar a nosa práctica sindical.A respecto disto houbo moitos debates, como é perfectamente lóxico nunha organización onde participa moita xente que ten militancia partidaria; pero a situación resolveuse sen grandes problemas. Tanto é así que a central sindical saiu fortalecida desa fase, e tampouco foi ela a que debilitou o nacionalismo partidario, de ningunha maneira. Habería aí que facer outro tipo de análises.
Cambiando o foco, neste vindeiro congreso, a CIG completa a súa renovación xeneracional e, por primeira vez, vai ficar sen membros da xeración fundadora. Representa isto un perigo ou está conxurado?
É certo que vai haber un cambio xeneracional importante, e que os homes e as mulleres que fundaron o sindicalismo nacionalista xa non van estar na súa dirección. Como afirmación xenérica é correcto. Non serei eu quen tire importancia a unha remuda xeneracional — que sempre pode crear certas dúbidas — pero, á vez, este tipo de cuestións cómpre relativizalas: non podemos reducir a CIG á executiva confederal ou ao consello confederal, ao secretariado confederal, ou a un secretario ou secretaria comarcal. Afortunadamente, a CIG é moito mais que iso. Polo tanto, son dos convencidos de que aquí non vai haber ruptura ningunha, senón unha continuidade do proxecto. Como é normal, mentres non se establezan as referencias imprescindíbeis nunha organización de masas, que ademais está moi politizada pode haber algún desaxuste, pero a CIG é mais que iso. Pode haber tentacións? Hóuboas historicamente.
Na medida en que o modelo do capital muda permanentemente o terreo de xogo, como pode afectar isto ao sindicalismo e cales serían os principais retos para o futuro?
Hai que entender isto en perspectiva. Case me atrevería a dicir que os retos do futuro serán os mesmos que temos desde hai dez ou vinte anos, porque o principal non mudou. Os medios de produción continúan nas mesmas mans, o capital ten o mesmo comportamento —e cada día refínao máis— e Galiza continúa a ser un país dependente do estado español, e ademais continúa a facer unha función de carácter colonial. Agora, é certo que o comportamento do capital, a globalización, a automatización — todo este tipo de cuestións— fan mudar cousas. E a propia sociedade tamén muda.Así que temos dous niveis: o grande discurso e as grandes materias pendentes continúan na mesma, pero cómpre ilas adaptando. Ademais, o sindicalismo non é un espazo de posición fixa. Ao contrario, é un proxecto que ten unha concepción estábel —que en Galiza é, necesariamente, soberanista e de clase—, pero ao mesmo tempo require dinamismo á hora de encontrarse no día a día coa clase traballadora e adaptarse a novas formas de produción, de explotación, etc.Tamén se podería dicir que dentro dos grandes retos está acertar na adaptación ás mudanzas de superficie, para continuar servindo de alternativa.Agora: a conflitividade non vai mudar e tampouco vai mudar a certeza de que é por medio dela que se pode chegar a avances significativos.
Por outra parte, a esquerda española ven exercendo o papel de españolizar a axenda e anestesiar o movemento popular en Galiza. Pódese reverter isto?
Penso que cómpre abrir un debate claro sobre como se dá ese proceso e cales son as súas consecuencias. Por unha parte, o capital séntese forte e tórnase moito mais agresivo—o que xera unha certa sensación de derrota — e a clase traballadora ponse á defensiva, o que é lexítimo, pero abona o terreno para a desmobilización. Por outra parte, aparece, de maneira automática, un movemento socio-político alternativo—non se trata agora de discutir a ideoloxía das persoas que o conforman—que é aproveitado polo poder, a través dos medios de comunicación, para darlle folgos ao sistema electoral. De maneira que se facía ver que, sen mobilización, era posíbel solucionar nas urnas toda a situación con só retirar o PP do goberno. Case diría que, de repente, a solución aparente son as eleccións, e iso ten un evidente efecto anestesiante, porque, ademais, é máis sinxelo que a vía da conflitividade. En Galiza a conflitividade continuou, mesmo sen trascender aos medios de comunicación, así que a situación é un tanto diferente. Ese é o poder da CIG: ser capaz de, polo menos, condicionar esta tendencia españolizadora e desmobilizadora xeral.
Por último, no panorama europeo e mundial, dirías que o sindicalismo actúa como unha forza de mudanza social ou máis ben como unha pata máis do sistema para apaciguar as loitas?
Aquí convén diferenciar en función das condicións de cada rexión. Non é o mesmo en Latinoamérica que en Europa, nen o mesmo en Grecia que na Alemaña. Alén diso, eu case afirmaría que, hoxe, hai moi poucas centrais sindicais de peso que en Europa non xoguen ese papel de pata do sistema. Todos somos xa, un pouco, parte do sistema —teñamolo claro— pero, ao mesmo tempo, voltando ao que dicíamos ao inicio, esa participación do sistema só é un problema se todo se reduce a ela. No caso da CIG, que fai parte dun movemento socio-político máis amplo, a diferenza está clara. Pero este xa non é o xogo de moitas centrais sindicais en todo o mundo, que deixaron de ser parte de movementos socio-políticos máis profundos. Só hai que ver como está a esquerda política en Europa— refírome a aquilo que vai alén da socialdemocracia como pata necesaria para o neoliberalismo. Parece que a caída do muro rompeu moitas máis cousas. Por fortuna, en Galiza, ese problema aínda non o temos, como tampouco o teñen en Portugal, por exemplo. E por que? Porque existen organizacións que, sendo independentes entre si, se complementan no social e dan forma a movementos máis amplos.
